Οι Ευρωπαίοι περιηγητές
Μέσα από τις πλούσιες αναφορές στην αρχαία ελληνική γραμματεία, κυρίως δε από τα κείμενα του Παυσανία οι Ευρωπαίοι λόγιοι έγιναν κοινωνοί της σημασίας της αρχαίας πρωτεύουσας των Ηλείων. Σε συνδυασμό με το ιερό της Ολυμπίας η ιδέα της εξερεύνησής της τους συνεπήρε σε τέτοιο βαθμό ώστε αρκετοί από αυτούς, θα τολμήσουν το μακρινό και πολυέξοδο ταξίδι της περιήγησης και επιτόπιας μελέτης των λειψάνων της πόλης, η θέση της οποίας ήδη από το 17ο αιώνα σημειώνεται στους γεωγραφικούς Άτλαντες της εποχής. Περιηγητές από την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία με περισσότερο σημαντικούς τους Richard Chandler, Edward Dodwell, John Spenser Stanhope, François Pouqueville, William Martin Leake, Abel Blouet και Ernst Curtius, θα επισκεφτούν την Ήλιδα και θα περιγράψουν τον τόπο και τα ορατά ερείπια της πόλης με κείμενο και ενίοτε με σχέδια τα οικοδομήματά της. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν τα κτίρια των ρωμαϊκών χρόνων όπως το επονομαζόμενο Οκτάγωνο, το παρόχθιο αναλημματικό τείχος και διάφορα διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη.
